Ý dĩ là gì? Tác dụng của ý dĩ đối với sức khỏe? Ứng dụng trong y học

Thời gian xuất bản: Thứ sáu, 21/10/2022, 08:00 (+07:00)

Thời gian cập nhật mới nhất: Thứ ba, 09/07/2024, 13:53 (+07:00)

Mục lục nội dung

Ý dĩ không chỉ đơn giản là một loại thực phẩm mà còn là một vị thuốc quý từ xa xưa, thường được dùng cho cả người lớn và trẻ em để bồi bổ sức khỏe. Hiện nay, ý dĩ được ứng dụng rất nhiều trong cuộc sống vì giá trị lợi ích nó đem lại không chỉ dừng lại ở sức khỏe.

Bài viết này của Bestme sẽ cung cấp cho bạn thông tin đầy đủ về loại thảo dược này, bao gồm khái niệm chính xác nhất về ý dĩ là gì, những tác dụng của ý dĩ đối với sức khỏe. Cùng đọc nhé!

1. Tổng quan về ý dĩ

1.1 Tên gọi, chủng loại

• Tên thường gọi: Ý dĩ
• Tên khác: bo bo, cườm thảo, dĩ mễ, dĩ nhân, ý dĩ nhân, lục cốc tử, Chinese pearl barley (mạch trân châu Trung Hoa)
• Tên khoa học: Coix lachryma Jobi
• Tên gọi tại Hoa Kỳ: Job's tears
• Bộ: Poales (Hòa thảo)
• Loài: C. lacryma-jobi
• Giới: Plantae
• Họ: Họ hòa thảo, hay còn gọi là họ lúa hoặc họ cỏ có tên gọi khoa học là Poaceae

Ý dĩ là một loại thảo dược được trồng để lấy hạt

1.2 Miêu tả cây, hệ sinh thái của ý dĩ

Ý dĩ là cây thảo sống hằng năm, có nguồn gốc từ Đông Á và bán đảo Malaysia. Thân mọc thẳng đứng, cao tới 1-2m, phân nhánh ở những ngọn có hoa, gốc có nhiều rễ phụ. Thân cây nhẵn có vạch dọc. Lá cây ý dĩ có hình mác to dài cỡ 10-40cm, rộng khoảng 2-3cm, các gân lá song song nổi rất rõ với gân ở giữa to.

Hoa ý dĩ đơn tính cùng gốc và mọc ở kẽ lá. Hạt ý dĩ được bao bọc trong trong một màng cứng có cấu trúc hình ôvan. Khi chín, hạt ý dĩ có màu trắng giống như trân châu và rất cứng, không mùi, có vị ngọt và thơm nhẹ.

Ý dĩ thường được gieo trồng nhiều trong ruộng vườn. Trên thế giới, cây ý dĩ có nhiều nhất ở Trung Quốc.

Cây ý dĩ thường mọc cao 1-2m và hạt được bao bọc trong màng cứng

1.3 Ý dĩ ở Việt Nam

Ở Việt Nam, cây ý dĩ mọc hoang ở khắp nơi ẩm, mát như bờ suối ở những khu vực miền núi. Hiện nay, ý dĩ được trồng nhiều ở khu vực Nghệ An, Thanh Hóa, Lai Châu, Sông Bé, Tây Nguyên.

Ở Việt Nam có ba giống ý dĩ chủ yếu:

• Ý dĩ tẻ (C. lacryma-jobi var. stenocarpa): Hạt ý dĩ tẻ màu trắng, hạt lớn, thường trồng làm thức ăn.
• Ý dĩ cườm (C. lacryma-jobi var. puellarum): Giống này nhỏ hạt lại rất cứng, không dùng ăn mà chỉ dùng xâu hạt làm chuỗi tràng hạt, kết mành,...
• Ý dĩ nếp (C. lacryma-jobi var. ma-yuen): Giống này lớn hạt, róc vỏ và được coi là quý nhất, thường dùng để nấu cháo làm ngũ cốc.

1.4 Bộ phận dùng

• Bộ phận sử dụng: Hạt của quả ý dĩ đã chín. Đôi khi dùng rễ nhưng rất hiếm.
• Thu hái: Mùa hoa của ý dĩ rơi vào khoảng tháng 5 và ý dĩ được thu hoạch vào khoảng tháng 8 – 10. Khi quả ý dĩ chín già sẽ được cắt thu hoạch về rồi đem phơi khô, sau đó đập cho rụng hạt và bỏ vỏ ngoài để thu được nhân trắng rồi phơi hoặc sấy khô. Rễ cũng được sấy khô để tận dụng.
• Chế biến: Ý dĩ có thể dùng sống hoặc sao khô lên, sau đó dùng sắc thuốc hoặc chế biến thành món ăn.
• Bảo quản: Ý dĩ nên được bảo quản cẩn thận để nơi khô ráo, thoáng mát để tránh tình trạng bị mốc mọt.

Hạt ý dĩ là bộ phận được dùng với nhiều mục đích nhất

1.5 Thành phần hóa học

• Hạt chứa cacbohydrat, protit, lipid và các amino acid như leucin, lysin, arginin, tyrosine, coixol, coixenolid, sitosterol, dimethyl glucozit.
• Lá và rễ chứa: benzoxazolon. Rễ còn có một số dẫn chất lignan, syringyl glycerol.

1.6 Tính vị của ý dĩ

Theo y học cổ truyền, hạt ý dĩ là một loại dược liệu có vị ngọt, tính hơi hàn, vị ngọt đi vào ba kinh tì, vị, phế đem lại công dụng thông tiểu, trị ho, bổ phế, trị đau nhức, thanh nhiệt hiệu quả. Đây được xem là một nguồn lương thực có giá trị sức khỏe và đồng thời là một vị thuốc quý.

Rễ cây ý dĩ thì lại có vị đắng, cũng có tính hàn và có công dụng sát trùng, tiêu viêm và tốt cho da.

2. Bảng giá trị dinh dưỡng của ý dĩ

Giá trị dinh dưỡng trong 170g ý dĩ^[1]:

* Phần trăm giá trị hàng ngày dựa trên chế độ ăn 2000 calo

Theo một số nghiên cứu, trong ý dĩ có rất nhiều dưỡng chất quý như:

• Hydratcacbon chiếm 65% trong bảng thành phần
• Protein cùng các axit amin chiếm 13,7%.
• Tinh bột và chất béo chiếm 5,4% còn lại.
• Trong rễ cây ý dĩ thì tinh bột lại chiếm 52%, protein là 17,6 %  và chất béo là 7,2%.

Cả hạt và rễ của ý dĩ có nhiều chất dinh dưỡng tốt cho sức khỏe

3. Ý dĩ có tác dụng gì?

3.1 Tác dụng của hạt ý dĩ đối với sức khỏe

Trong y học cổ truyền, đã có rất nhiều bài thuốc về ý dĩ được ghi lại với nhiều tác dụng như thanh nhiệt cơ thể, bổ phế. Phụ nữ sau sinh muốn cải thiện tuyến sữa cũng có thể dùng hạt ý dĩ. Thậm chí, một số tình trạng ở phụ nữ như khí hư, rối loạn kinh nguyệt cũng sẽ được ý dĩ ổn định lại.

Ngày nay, khi nền văn minh khoa học ngày càng tiên tiến thì cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu loại thảo dược này kỹ lưỡng hơn. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, ý dĩ là một loại thảo dược rất tốt cho hệ hô hấp, hỗ trợ quá trình điều trị khối u hay tế bào ung thư và có giá trị bồi bổ cơ thể.

Hạt ý dĩ cũng là một nguồn cung chất xơ dồi dào giúp ổn định chỉ số cholesterol và hàm lượng chất béo trong cơ thể. Một kết quả nghiên cứu khác về công dụng của ý dĩ nhận định rằng ý dĩ còn có khả năng lợi tiểu.

Ý dĩ thường được dùng trong các bài thuốc thanh nhiệt

3.2 Tác dụng của ý dĩ trong làm đẹp

Có hơn 100 nghiên cứu^[2] đã diễn ra và rút ra kết luận rằng hạt ý dĩ có đặc tính kháng khuẩn, làm lành vết thương và chống oxy hóa.

Hạt ý dĩ chứa nhiều các enzyme phân giải protein giúp làm mềm các lớp sừng của da, nhờ đó cải thiện làn da trở nên mịn màng như làn da em bé. Bên cạnh đó, nhờ đặc tính kiểm soát mà ý dĩ có thể ngăn ngừa mụn trứng cá cũng như hạn chế da sản xuất bã nhờn dư thừa.

Đặc biệt, ý dĩ có khả năng làm giảm sự xuất hiện của chứng tăng sắc tố gây sạm da, từ đó giúp da đều màu và trắng hơn. Hạt ý dĩ cứng cáp cũng có thể giữ ẩm cho da và làm dịu các nốt mụn, thanh nhiệt cho làn da tươi mát.

Hạt ý dĩ có tác dụng dưỡng ẩm và làm trắng da

Nhắc đến sản phẩm làm đẹp từ ý dĩ chắc chắn không thể không nhắc đến viên uống ý dĩ làm sáng da của DHC và thương hiệu mỹ phẩm từ ý dĩ Reihaku Hatomugi của Nhật Bản.

Viên uống sáng da DHC Adlay Extract có thành phần chính là bột chiết xuất ý dĩ cô đặc, bên cạnh đó còn có vitamin E từ dầu thực vật. Viên uống ý dĩ DHC không chỉ đem lại hiệu quả dưỡng da trắng sáng mà còn giúp cải thiện sức khỏe tốt hơn.

Viên uống sáng da từ ý dĩ cô đặc 100% organic DHC Adlay Extract

product_sku=4511413406618

Thương hiệu Reihaku Hatomugi nổi tiếng với đặc trưng là mỹ phẩm chăm sóc ngoài da chiết xuất từ hạt ý dĩ. Các sản phẩm như sữa rửa mặt, sữa tắm, sữa dưỡng thể không chỉ có ý dĩ cung cấp độ ẩm cho da mềm mịn và trắng sáng, mà còn bổ sung thêm thành phần làm đẹp da tự nhiên khác như lá đào, lô hội, hyaluronic acid,...

Reihaku Hatomugi - Thương hiệu mỹ phẩm dưỡng trắng da từ ý dĩ hàng đầu tại Nhật Bản

product_sku=4513574031319

4. Ý dĩ có lành tính và an toàn hay không?

Nhiều sổ sách y học cổ truyền cũng như các nghiên cứu hiện đại ghi chép lại, ý dĩ là một loại thảo dược khá lành tính và an toàn. Trẻ em và trẻ sơ sinh nếu được hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ thì đều có thể dùng ý dĩ để nâng cao sức khỏe.

Trong đời sống thường ngày, vì độ lành tính và an toàn cao nên ý dĩ được ứng dụng rất nhiều, đặc biệt là được chế biến thành nhiều loại món ăn cho nhiều loại đối tượng. Các bài thuốc từ ý dĩ cũng rất phổ biến như dùng để trị ho đờm, tiêu hóa kém, đau nhức do phong thấp,...

Tuy nhiên, trước khi sử dụng bạn nên tham khảo tư vấn của bác sĩ để hiểu rõ hơn và cũng có cái nhìn rõ nhất về thành phần này đối với thể trạng của bạn. Không nên tùy tiện sử dụng để tránh gặp phải tác dụng phụ không đáng có.

Ý dĩ là loại thảo dược an toàn và lành tính

5. Đối tượng nào nên dùng ý dĩ?

Có thể thấy, hạt ý dĩ đem lại rất nhiều lợi ích cho nhiều đối tượng, đặc biệt là phụ nữ. Sau khi sinh hoặc trước khi mang thai, phụ nữ có thể dùng ý dĩ để bồi bổ bằng ý dĩ để nâng cao chất lượng sữa nuôi con.

Tuy nhiên, vì hạt ý dĩ có chức năng lợi tiểu, thúc đẩy co bóp tử cung nên không được dùng tùy tiện với phụ nữ có thai. Đây là điểm đáng lưu ý để tránh gây nên ảnh hưởng cho thai nhi.

Ngoài ra, ý dĩ cũng rất tốt cho việc ổn định kinh nguyệt, khí hư cho phụ nữ.

Trẻ nhỏ đến độ tuổi ăn dặm cũng có thể ăn những món cháo ý dĩ. Mẹ hãy nấu cháo ý dĩ cùng nhiều nguyên liệu bổ dưỡng khác như hạt sen, cá lóc cho bé ăn dặm vài bữa trong tuần. Ý dĩ cũng có thể dùng cho cả trẻ sơ sinh, nhưng mẹ cần phải hỏi xin ý kiến bác sĩ trước khi dùng cho bé chứ không được tự ý sử dụng.

Những ai thường xuyên bị nóng trong người có thể dùng hạt ý dĩ để thanh nhiệt. Người có hệ hô hấp kém, hoặc mắc bệnh về phổi cũng nên dùng ý dĩ chế biến thành món ăn để cải thiện mà cũng tốt cho sức khỏe.

Người lớn và trẻ em đều có thể dùng ý dĩ để nâng cao sức khỏe

6. Cách sử dụng ý dĩ hiệu quả đem lại lợi ích sức khỏe và làm đẹp

6.1 Ý dĩ dùng sắc thuốc

Ý dĩ thường được dùng dưới dạng thuốc sắc riêng hoặc sắc chung với các vị thuốc khác. Trước sắc thuốc, bạn cần đem hạt ý dĩ đi sao. Hạt ý dĩ sạch cho vào nồi, dùng lửa nhỏ sao vàng rồi lấy ra, để nguội.

Sau đó bạn có thể đem hạt ý dĩ sắc cùng một số vị thuốc dân gian khác như cam thảo, ma hoàng hoặc sắc không để cải thiện một số bệnh như ho đờm, đau nhức do phong thấp, tiểu ra sỏi,...

Có thể đem ý dĩ sắc thuốc cùng nhiều loại thảo dược khác

6.2 Ý dĩ dùng để nấu cơm

Hạt ý dĩ còn được tận dụng để chế biến thành các món ăn trong bữa cơm thường ngày. Thỉnh thoảng bạn có thể nấu cơm bằng hạt ý dĩ để thay thế món cơm bằng gạo tẻ thường ngày để đổi khẩu vị mà cũng tốt cho sức khỏe.

Nguyên liệu:

• Hạt ý dĩ.
• Có thể chuẩn bị thêm hạt sen hoặc loại hạt khác tùy sở thích.

Cách nấu hạt ý dĩ:

• Rửa sạch hạt ý dĩ, để ráo rồi cho vào nồi và đổ nước vừa đủ.
• Đun sôi nồi cơm ý dĩ, sau đó vặn nhỏ lửa, đậy nắp và nấu trong 25 phút.
• Bạn có thể nấu cơm ý dĩ bằng nồi cơm điện và cách thực hiện cũng như khi nấu cơm gạo tẻ bình thường.
• Có thể cho thêm hạt sen vào nấu cùng cơm ý dĩ để tăng giá trị sức khỏe.

Nấu cơm bằng hạt ý dĩ

6.3 Cách nấu cháo hạt ý dĩ

Hạt ý dĩ tươi rất thường hay được dùng để nấu ăn. Đặc biệt là các món cháo ý dĩ rất bổ dưỡng cho cả người lớn và trẻ em. Khi nấu cháo ý dĩ thường sẽ nấu cùng những loại khác như hạt sen, đậu đỏ, táo tàu, gạo nếp,...

Nguyên liệu:

• Hạt ý dĩ
• Gạo nếp
• Đậu đỏ, táo tàu

Cách nấu cháo ý dĩ đậu đỏ:

• Vo sạch gạo nếp rồi ngâm cùng đậu đỏ, hạt ý dĩ khoảng 1-2 giờ.
• Táo tàu rửa sạch, ngâm đến lúc mềm thì tách bỏ hạt.
• Cho tất cả các nguyên liệu vào nồi nước đun sôi đến lúc bồng thì giảm nhỏ lửa.
• Tiếp tục đun thêm khoảng 2 giờ cho mềm nhuyễn thì tắt bếp.
• Có thể cho thêm gia vị tùy ý.

Ý dĩ nấu cháo đậu đỏ, gạo nếp tốt cho trẻ em

6.4 Nấu chè ý dĩ làm đẹp da

Với mục đích làm đẹp da, bạn có thể chế biến ý dĩ thành món mới đó là nấu chè dưỡng nhan. Chè dưỡng nhan bằng ý dĩ không chỉ ngon miệng mà còn giúp làm trắng da, dưỡng da mềm mịn đồng thời giữ dáng hiệu quả cho bạn.

Nguyên liệu:

• Hạt ý dĩ
• Quả chanh
• Táo đỏ, kỷ tử đỏ, long nhãn, hạt sen
• Đường phèn
• Lá bạc hà
• Mật ong, đá lạnh

Cách nấu chè ý dĩ làm đẹp da:

• Hạt ý dĩ rửa sạch rồi ngâm trong nước khoảng 3 tiếng, sau đó vớt ra rồi để ráo nước.
• Cho hạt ý dĩ, táo đỏ, kỷ tử, long nhãn và hạt sen vào nồi rồi thêm lượng nước vừa ăn vào.
• Đun đến khi sôi rồi vặn nhỏ lửa, đậy nắp đun tiếp thêm khoảng 1 tiếng.
• Cho đường phèn vào đun đến khi đường tan chảy ra, khuấy đều rồi tắt bếp.
• Cho chè ý dĩ ra bát, thái thêm lát chanh rồi cho vào bát cùng lá bạc hà, mật ong rồi có thể thưởng thức.

Nấu chè ý dĩ dưỡng nhan làm đẹp da lại giữ dáng

6.5 Nước uống từ hạt ý dĩ

Bạn có thể dùng hạt ý dĩ để làm nước uống. Sử dụng 100g hạt ý dĩ sao vàng và 1 lít nước, đun sôi trong 20 phút. Sau khi để nguội, bạn đã có thức uống với mùi thơm nhẹ, có thể uống mỗi ngày thay nước lọc. Nước uống từ hạt ý dĩ có công dụng với các bệnh như đau nhức do phong thấp, trị đờm, ho, nôn ra máu và cả tiêu hóa kém.

7. Hạt ý dĩ có tốt cho bà bầu không?

Thực tế trong nhiều bài nghiên cứu đã chứng minh rằng, hạt ý dĩ có hại cho mẹ bầu và em bé trong thời kỳ mang thai. Mẹ bầu sử dụng quá nhiều hạt ý dĩ sẽ có nguy cơ gây co thắt tử cung, dẫn đến nguy hiểm cho sự an toàn của thai nhi. Lưu ý rằng, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ về liều lượng sử dụng hạt ý dĩ trong giai đoạn thai kỳ.

Tuy nhiên, đối với mẹ bầu sau sinh, hạt ý dĩ lại được đánh giá là “thực phẩm quý” với nhiều chất dinh dưỡng có lợi. Bởi, hạt ý dĩ chứa các chất tốt giúp bổ sung các chất dinh dưỡng cho cơ thể và tăng tiết sữa cho mẹ. 

Bà bầu có nên dùng hạt ý dĩ không?

8. Một số lưu ý khi sử dụng cây ý dĩ để đạt hiệu quả

Đối với phụ nữ mang thai và cho con bú: Hạt ý dĩ có thể gây co thắt tử cung và gây hại cho phụ nữ mang thai. Do đó, nên hạn chế tối đa việc sử dụng hạt ý dĩ trong giai đoạn thai kỳ để tránh hậu quả khó đoán trước được.

Trong phẫu thuật: Hạt ý dĩ có thể làm giảm đường trong máu. Do đó, nên ngừng sử dụng ý dĩ ít nhất là 2 tuần trước khi thực hiện bất kỳ một ca phẫu thuật nào.

Trong các kết hợp khác: Hạn chế sử dụng ý dĩ với thuốc tiểu đường để tránh hàm lượng đường trong máu quá thấp. Vì cả ý dĩ và thuốc tiểu đường đều làm giảm lượng đường trong máu đáng kể.

Hạt ý dĩ cần lưu ý sử dụng với nhiều đối tượng 

9. Mua hạt ý dĩ chất lượng ở đâu?

Ý dĩ là một thoại thảo dược khá phổ biến và không quá khó mua. Hiện nay, giá bán hạt ý dĩ thường dao động từ 100.000đ - 150.000đ/1 kg.

Ý dĩ đang được bán rất nhiều nơi trên thị trường, tuy nhiên lại không đảm bảo chất lượng và nguồn gốc sản phẩm. Chính vì thế, khi chọn địa chỉ để mua ý dĩ, bạn có thể đến trực tiếp các nhà thuốc cổ truyền lớn hoặc mua qua trang website của nhà thuốc để đảm bảo ý dĩ sạch, không mốc và không chứa chất bảo quản.

Tổng kết

Tổng kết lại, ý dĩ là một loại thảo dược an toàn và lành tính, có nhiều giá trị sức khỏe phù hợp với nhiều đối tượng. Bạn có thể sử dụng ý dĩ như một loại thực phẩm ăn uống hằng ngày để nâng cao sức khỏe.

Thường xuyên theo dõi các bài viết từ Bestme để có thêm nhiều kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe bạn nhé!

Tài liệu tham khảo:

[1] https://www.nutritionix.com/i/green-foods/coix-seed/59535655ddd4bd251655fecc

[2] Health Benefits of Coix Seed (Coix lacryma-jobi): A Study Review - PMC